Menu główne

Stefan Pogorzelski

 

Mieszkał w Zgierzu przez 18 lat i pozostawił po sobie nie tylko dobrą pamięć wśród uczniów i mieszkańców naszego grodu, ale również istotne dokonania organizacyjne. Był twórcą Państwowego Gimnazjum im. Stanisława Staszica, współzałożycielem Towarzystwa Wiedzy im. Bolesława Prusa i Biblioteki Miejskiej.

Stefan Teofil Pogorzelski urodził się w Opatowie 16 kwietnia 1881 r. Był synem Ludwika Pogorzelskiego z profesji lekarza i Marii z Podworskich. Uczęszczał do szkół średnich w Sandomierzu i Kielcach. Za przechowywanie nielegalnych wydawnictw poddano go pod nadzór policji i usunięto ze szkoły. Przeniósł się wówczas do Warszawy, gdzie ukończył prywatną szkołę handlową.

Później studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Należał do studenckiego socjalistycznego stowarzyszenia "Ruch". Przyjaźnił się z Karolem Radkiem, Stefanem Jaraczem i J. Benesicem, późniejszym tłumaczem literatury polskiej na język chorwacki. Przerwał studia polonistyczne i za namową przyjaciół udał się do Szwajcarii. Na ziemi Wilhelma Tella nawiązał kontakty z działaczami polskiego ruchu socjalistycznego. Tam też wstąpił w 1904 r. do polskiej Partii Socjalistycznej.

Na wezwanie władz PPS wraca do kraju w 1905 r. Zostaje członkiem Organizacji Bojowej PPS i uczestniczy w jej akcjach w Warszawie i Łodzi. Ponadto zajmował się publicystyką, współredagował kilka pism socjalistycznych: "Kuriera Codziennego", "Młodość" i inne. W tym czasie łączyła go przyjaźń z Zofią Nałkowską. Był pierwowzorem bohatera jej powieści "Książe".

W roku 1906 rozpoczął pracę nauczycielską w 8-klasowej Kupieckiej Szkole Handlowej w Zgierzu. W roku 1912 zostaje jej dyrektorem, z czasem doprowadzając do jej przekształcenia w Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze (1916 r.), które 2 lata później otrzyma nazwę Państwowego Gimnazjum im. Stanisława Staszica. Będzie jego dyrektorem do 1924 r. W tymże roku zostaje mianowany p.o. wizytatora w Kuratorium Łódzkiego Okręgu Szkolnego. Wkrótce zostaje wizytatorem, zaś rok później naczelnikiem Wydziału w tymże Kuratorium.

W roku 1928 zostaje Kuratorem Wileńskiego Okręgu Szkolnego. Jako kurator przeciwstawiał się nietolerancji wyznaniowej i narodowościowej oraz dyskryminacji potrzeb oświatowych Białorusinów. Stawał w obronie nauczycieli o poglądach lewicowych. Nie zyskało to uznania ówczesnego wojewody wileńskiego ani ministra WRiOP. Zostaje odwołany i przeniesiony do pracy w Brześciu. W wieku 51 lat przeniesiony został w stan spoczynku.

W 1933 r. zostaje dyrektorem prywatnego gimnazjum i liceum w Warszawie (Towarzystwo Szkoły Mazowieckiej). Kierował tą szkołą aż do wybuchu II wojny światowej. Należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Podczas okupacji uczestniczył w różnych formach pracy konspiracyjnej. Był m.in. skarbnikiem Departamentu Oświaty i Kultury w Delegaturze Rządu na Kraj. Był organizatorem tajnego nauczania oraz wykładowcą na tajnych kompletach.

W październiku 1942 r. został aresztowany i osadzony w celi nr 192 na Pawiaku, w której przebywał także Adam Grzymała-Siedlecki. W swoich pamiętnikach z uznaniem pisał o Stefanie Pogorzelskim. Po usilnych zabiegach Tajnej Organizacji Nauczycielskiej - zostaje z Pawiaka zwolniony.

Po upadku Powstania Warszawskiego opuszcza stolicę. Udaje mu się dotrzeć w łowickie i tam w szkole rolniczej prowadzi tajne gimnazjum. Z chwilą wyzwolenia przenosi się do Łodzi, gdzie do 1951 r. był dyrektorem liceum dla dorosłych. Zaś po przejściu na emeryturę, przez okres blisko sześciu lat był lektorem języka rosyjskiego w Akademii Medycznej i Uniwersytecie Łódzkim.

Zajmował się także tłumaczeniami z literatury rosyjskiej. W wieku 75 lat występuje w filmie "Podhale w ogniu", w reżyserii Jana Batorego. Zmarł w Łodzi 1 października 1961 r.

Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta (w 1938 r.) oraz Odznaką Honorowi "Za walkę o szkołę polską".

Posiadał w małżeństwie zawartym w 1909 r. z Marią Hanczke - czworo dzieci.

Uczennica 7-klasowej Kupieckiej Szkoły Handlowej w Zgierzu (w latach 1911-1916) - Helena Auerbach-Sobocińska tak wspomina Dyrektora Pogorzelskiego: "Gdy wybuchła I wojna światowa, byłam w 4-tej klasie. Personel nauczycielski był w rozsypce. Wkrótce w szkole Niemcy założyli szpital wojskowy. Dyrektor szybko postarał się o tymczasowe lokum. Z niesłychaną energią zaczął organizować komplety klasowe. Zajęcia trwały od 14 do 17-ej. Dyrektor został wykładowcą języka polskiego. Jego wykłady są dotąd dla mnie najmilszym wspomnieniem. Podręczników nie było. Ale nie odczuwaliśmy ich braku. Bowiem wykład Dyrektora był improwizacją barwną i wnikliwą, często połączoną z anegdotą, był wprost fascynujący. Uwielbialiśmy naszego Dyrektora, prawdziwego przyjaciela, który na drobne przewinienia i nasze wybryki patrzył z przymrużeniem oka... ."

Szczepan Mikołajczyk
"Wybitni Zgierzanie - z urodzenia i z wyboru"
Fundacja Muzeum Miasta Zgierza
Zgierz 1994

Copyright © 2016. All Rights Reserved by Miasto Zgierz

Created by Logo firmy VobacomVobacom

Ważne komunikaty

22808
Usuń

Nieczynny PSZOK

30 marca 2024 roku (Wielka Sobota) Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) przy ul. Barlickiego 3a w Zgierzu będzie nieczynny. 
22791
Usuń

Planowane wyłączenia prądu

Komunikaty PGE Dystrybucja S.A. Oddział Łódź o planowanych wyłączeniach energii elektrycznej w Zgierzu:  W dniu 2 kwietnia 2024 roku w godz. 08:00-...
28021
Usuń

Rekrutacja na rok szkolny 2024/2025

Rekrutacja do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych na rok szkolny 2024/2025 Rekrutacja do klas pierwszych w szkołach podstawowych na rok szkolny...
27399
Usuń

Tymczasowe lokalizacje

Wydział Edukacji i Młodzieży Urzędu Miasta Zgierza - ul. A. Musierowicza 2 w budynku Samorządowego Liceum Ogólnokształcącego im. R. Traugutta ...
13467
Usuń

Ceny wody i ścieków w Zgierzu

Aktualne stawki opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków przez "Wodociągi i Kanalizacja-Zgierz" Sp. z o. o. wynoszą: ...
24682
Usuń

Stopnie alarmowe

Premier Donald Tusk podpisał zarządzenia, które do 31 maja 2024 r. przedłużają obowiązywanie trzech stopni alarmowych: 
10697
Usuń

Odpady komunalne: harmonogramy odbioru, deklaracje i stawki

Harmonogramy odbioru odpadów: 
17413
Usuń

Godziny obsługi interesantów UMZ i USC

Urząd Miasta Zgierza (UMZ - pl. Jana Pawła II 16, ul. ks. J. Popiełuszki 3a, ul. ks. Sz. Rembowskiego 1) i Urząd Stanu Cywilnego (USC - ul. 1. Maja...
14116
Usuń

Zagubione zwierzęta, zwierzęta do adopcji

Bezdomne zwierzęta, w szczególności psy i koty wyłapywane na terenie Gminy Miasto Zgierz przewożone są do Schroniska JASIONKA (miejscowość Jasionka...
4942
Usuń

Dyżury aptek

Apteka całodobowa "U DOMINIKA" (ul. Lechonia 2 - tel. 42 716 52 30) dyżur pełni w dni powszednie, soboty, niedziele i święta. Godziny pracy...
Facebook
YouTube
Google+
RSS