Szczególnie wyraźnie w historii Zgierza zaznaczył się wiek XIX. Do dzisiaj zachował się pierwotny układ miasta oraz pojedyncze budowle wyróżniające się ciekawą formą i wystrojem.
W krajobrazie architektonicznym Zgierza występuje bardzo wyraźny podział na Stare i Nowe Miasto, widoczny w jego rozplanowaniu i zabudowie.
Najstarsza część miasta położona jest na wzgórzu, obok neogotyckiego kościoła p.w. św. Katarzyny (zbudowany w latach 1910-1920 wg projektu inż. S. Lemene). W kościele znajduje się wiele wartościowych zabytków sztuki, z których najstarsze pochodzą z XVII w.
Oprócz jednego domu (przy ul. Wróblej 4) nie ma już śladu zabudowy sprzed XIX wieku. Z roku 1820 pochodzi budynek starej plebanii.
Ta część miasta (Stare Miasto) charakteryzuje się nieregularnymi ulicami o różnej szerokości. a jej zabudowa jest w zdecydowanej części XIX-wieczna.
Łaźnia Miejska przy ul. Łęczyckiej 24 - budynek zaprojektowany w 1926 przez W. Horodeckiego i F. Michalskiego został oddany do użytku w lutym 1929. Był obiektem na wskroś nowoczesnym i wielofunkcyjnym. Posiadał pływalnie krytą (drugą w Polsce!) o rozmiarach 10x17 m, która do dzisiaj jest czynna. Znajdowało się tu również 16 wanien, łaźnia parowa - rosyjska, łaźnia sucha - rzymska, gabinety do masażu, 11 kabin natryskowych, sala natryskowa dla dzieci szkolnych, urządzenia do kąpieli słonecznych oraz pralnia mechaniczna (źródło: Wikipediia).
Odmiennie wygląda Nowe Miasto, które stanowi unikalny układ urbanistyczny.
Duży zespół tzw. domów tkackich w centrum Zgierza stanowi świadectwo fali osadnictwa sukienniczego z połowy XIX w.