Jakub Stefan Cezak

Człowiek ten rozpoczynający serię życiorysów wybitnych zgierzan, był znakomitym pedagogiem, który zaskarbił sobie wdzięczność uczniów i szacunek rodziców. Na trwałą pamięć zasłużył sobie także jako działacz gospodarczy i organizator oświaty, jako teoretyk i praktyk.

Urodził się 25 lipca 1887 roku w Zgierzu. Jego ojcem był Andrzej Cezak, sukiennik z fabryki Borsta, zaś matką Rozalia z domu Kautz, wywodząca się z rodziny tkaczy. Był uczniem i absolwentem Szkoły Handlowej w Zgierzu. Szkoła ta o siedmioletnim cyklu nauczania, prezentowała wysoki poziom nauczania i posiadała względnie dobre warunki dla młodzieży polskiej, bowiem obok nauczycieli Rosjan wykładało w niej kilku nauczycieli Polaków i ponadto podlegała ona Ministerstwu Oświaty (które realizowało konsekwentnie politykę rusyfikacji). Po śmierci ojca w 1905 roku Jakub Stefan Cezak pracował zarobkowo do 1912 r. We wrześniu tegoż roku zostaje studentem Politechniki Warszawskiej na Wydziale Chemii. Studia te przerywa wybuch I wojny światowej. Po powrocie do Zgierza rozpoczyna pracę jako nauczyciel geografii i przyrody w 7 klasowej Szkole Handlowej, która po dwukrotnym przekształceniu będzie Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym im. Stanisława Staszica. Do końca lipca 1919 r. będzie w nim nauczycielem.

Życie osobiste wiąże z Leonią Favier, urodzoną we Francji nauczycielką języka francuskiego. Z małżeństwa tego przychodzą na świat - córka Jadwiga i syn Leszek Antoni.

Z polecenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - Jakub Stefan Cezak zorganizował w 1919 r. Państwową Szkołę Kupiecką w Zgierzu przy ul. Łęczyckiej 5 i zostaje jej dyrektorem. Szkoła o dwuletnim programie nauczania, miała przygotować do zawodu przyszłych biuralistów i pracowników sklepowych. We wrześniu 1919 r. przyjęto do szkoły 134 uczniów, głównie dzieci robotników i rolników. Na podkreślenie zasługuje fakt założenia stołówki w szkole, z której bezpłatnie korzystali wszyscy uczniowie. W pierwszym roku działalności Dyrektor Cezak organizuje sklep szkolny, który jest bazą praktycznej nauki zawodu, a jednocześnie zaczątkiem spółdzielni uczniowskiej. Powstaje także pracownia introligatorska.

Jakub Stefan Cezak łączy pracę pedagogiczną z działalnością społeczną. W latach 1917-1922 był prezesem Spółdzielni Spożywców "Samopomoc" w Zgierzu. W 1919 r. został wybrany prezesem Zarządu, a następnie prezesem Rady Nadzorczej Banku Przemysłowców Zgierskich.
Jakub Stefan Cezak zorganizował Towarzystwo Krzewienia Wiedzy zawodowej w Zgierzu, którego zadaniem było teoretyczne i praktyczne przygotowanie młodzieży do pracy w handlu, rzemiośle i przemyśle. Dzięki Dyrektorowi Cezakowi, jego ofiarności i przedsiębiorczości powstała Spółdzielnia Przemysłowo-Handlowa "Jutrzenka" - jako kontynuacja spółdzielni uczniowskiej oraz sklepu udziałowego przy ul. Łęczyckiej 5. Spółdzielnia rozpoczęła pracę 1 stycznia 1934 r. Jej siedzibą był lokal przy Starym Rynku 10. "Jutrzenka" zatrudniała wychowanków Państwowej Szkoły Handlowej w Zgierzu.

W pracy pedagogicznej i społecznej cechowała go skromność, tolerancja religijna, wrażliwość na krzywdę społeczną i patriotyzm. Wiedzę swoją pogłębiał ciągle drogą samokształcenia. Należy podkreślić, że był autorem wielu prac z zakresu organizacji szkolnictwa polskiego, geografii i statystyki. Ale najbardziej był znany jego podręcznik "Geografia gospodarcza wraz ze statystyką życia współczesnego" (100 ilustracyj, map, wykresów). Podręcznik ten miał 3 wydania: w 1925, 1927 i 1929 r. [Podręcznik zdobył srebrny medal P.W.K. Poznań 1929 r. oraz list pochwalny M.W.K.i T. Poznań 1930 r.]. Ponadto był autorem wielu artykułów ogłoszonych w ówczesnych czasopismach.

Jakub Stefan Cezak uczestniczył w różnych zjazdach i konferencjach krajowych związanych z problematyką geografii gospodarczej, wygłaszając na nich twórcze referaty. W 1930 r. uczestniczył w Zjeździe Geografów Słowiańskich w Belgradzie (Jugosławia), gdzie wygłosił referat.

W styczniu 1937 r. umiera Leonia Cezak, żona Dyrektora.

W dniu 17 lutego 1940 r. Spółdzielnia "Jutrzenka" zostaje przejęta przez Niemców. Personel Polski zostaje w nie zwolniony. Dnia 7 maja 1940 r. Niemcy aresztują Dyrektora Cezaka i wywożą go do obozu koncentracyjnego w Gusen. I tam jako numer 10176 umiera z wycieńczenia 18 października 1940 r., a zwłoki jego zostały spalone w krematorium w Mathausen. Garstka prochów krematoryjnych została przysłana do Zgierza. W dniu 30 listopada 1940 r. uroczyście na miarę warunków okupacyjnych, pochowano na cmentarzu przy ul. Piotra Skargi w obecności licznie zgromadzonych wychowanków szkoły.

Pamięć o Dyrektorze Jakubie Stefanie Cezaku wśród byłych wychowanków, których był nauczycielem i duchowym przewodnikiem - jest ciągle żywa, tkwiąca w świadomości wielu Zgierzan, starszych i młodszych. O czym świadczy m. in. to, że Zespół Szkół Ekonomicznych w Zgierzu, który jest kontynuacją Szkoły Handlowej, na wniosek Rady Pedagogicznej i wychowanków - otrzymał imię - Jakuba Stefana Cezaka. Zaś decyzją Rady Miasta z dnia 13.12.1990 r. - jedną z ulic zgierskich nazwano imieniem - Jakuba Stefana Cezaka.

Szczepan Mikołajczyk
"Wybitni Zgierzanie - z urodzenia i z wyboru"
Fundacja Muzeum Miasta Zgierza
Zgierz 1994.